روستای قلعه قافه ، شهرستان مینودشت
7 سال سابقه فعالیت
ارسال محصولات به سراسر کشور
عصمت و اعظم خواجه
خواهران خواجه مهربان و صمیمی هستند. بی ادعا و ساده. با یک لبخند معصوم که هنوز شرم دخترکان روستایی را در آن می توان دید. این دو خواهر متولد روستای قلعه قافه بالا از توابع شهرستان مینودشت هستند. آنها به همراه پدر و مادرشان در روستا زندگی می کنند و در تمام فعالیتهای کشاورزی و دامداری همراه پدر و مادر خود هستند .
عصمت و اعظم خواجه را الان ما با عروسک هایشان می شناسیم. هرچند که ساده تر و بی ادعاتر ازین حرفها هستند ولی قطعا فعالیت آنها در زمینه احیای عروسکهای بومی در حافظه فرهنگی ایرانیان تا ابد حک خواهد شد.
یکی بود، یکی نبود
عروسک روستای قلعه قافه اتفاق جدیدی نیست. این عروسکها در این روستا 200 سال قدمت دارند. اما ساخت عروسک ها محدود به فضای روستا بود که آن هم بعد از ورود اسباب بازیهای جدیدتر و مدرن به روستا به دست فراموشی سپرده شده بود. خواهران خواجه خودشان با عروسکهای دست ساز مادربزرگ خود بزرگ شده بودند و شبها برای آنها لالایی خوانده بودند. اما وقتی آنها بزرگ شدند دیدند که کودکان نسلهای بعد دیگر عروسکهای بومی را نمی شناسند . آنها به این فکر افتادند که دوباره این عروسکها را بسازند و معرفی کنند. پس با مشورت و کمک از خاله خودشان که عروسکهای بچگی شان را ساخته بود کار خود را شروع کردند.
از سال 94 اولین فعالیت خواهران خواجه با ساخت و احیای عروسکهای چهره دار استارت خورد و بعد از مدتی عروسکهای بی چهره هم به دست سازه های آنها اضافه شد. کم کم قصه این عروسکها به گوش میراث فرهنگی هم رسید و با تلاش و پیگیری های خواهران خواجه بالاخره در تیرماه سال 97 عروسک بی چهره ی قلعه قافه با شماره ثبت 1079 در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.
عروسک بی چهره هم قصه ای دارد. در قدیم زنهای روستا محدود بودند. برای همین عروسکها را بی چهره می ساختند به این معنی که نامحرم نباید صورت آنها را نبیند. حتی اسم عروسکها فاش نمی شد و فقط تعداد کمی از افراد خانواده اسم عروسک را می دانستند. توی رویاهای دختران و زنان روستا هر عروسک معرف شخصیت صاحب خود بود. مثلا چاقی و لاغری عروسک مرتبط با چاقی و لاغری شخص سازنده اش بود. عروسک در قلعه قافه جایگاه ویژه ای داشت و جزو اعضای خانواده بود. طوریکه دختران روستا برای عروسکهایشان لحاف تشک درست می کردند و آنها را همراه خود به عروسی و مراسمات دیگر می بردند.
لباس عروسک بی چهره الهام گرفته از لباس زنان منطقه مینودشت است. رنگ این لباسها قرمز و زرشکی و گاهی بنفش بوده است. عروسک بی چهره مندیل به سر دارد. مندیل پارچه ای است که زنان روستا دور سر خود می بستند. حتی مدل ساخت مندیل عروسک هم به مدل مندیل سازنده خود بستگی داشت. اگر سازنده عروسک خودش مندیل را محکم و سفت دور سر خود می پیچید عروسکی که می ساخت هم به همین شکل مندیلش را بسته بود.
یک مدل دیگری از مندیل یا منذیل هم بود که دور دهان عروسک می بستند. و به این ترتیب انگار یادآوری می کردند که عروس نباید جلوی خانواده شوهر حرف بزند و حرف زدن عروس را کاری زشت و غیرمحترمانه به شمار می آورده اند.
این عروسکها دامنهای سفید گلداری دارند که در پایین با یک نوار مشکی تزیین شده اند. به دامن، تنبان می گفتند و به نوار مشکی در زبان محلی می گفتند دوید
بعد شعری برای آنها می خواندند: تنبان سفید دوید داره، حرفت به دل خرید داره
به این معنا که دامن سفید یک نوار مشکی دارد و حرفت خریدار دارد یعنی دوست داشتنی هستی.
عروسکهای بی چهره را در قلعه قافه با نام آروسک می شناسند. جالب اینجاست که کلمه آروسکخانه که در سردر ماه گنج در باغ فردوس تهران نوشته شده است از همین آروسک قلعه قافه برداشته شده است.
عروسکهای قلعه قافه حتی معرف طبقه اجتماعی افراد هم بودند. عروسکهایی که در خانواده های ثروتمندتر متولد می شدند لباس های فاخری داشتند و عروسکهای طبقه پایین تر دامن های گلدار با پارچه های ساده داشتند که شبیه به لباس زنان همان طبقه بود.
مردم قلعه قافه به این عروسک ها می گویند آروسک.این داستان ها نشان می دهد که سرتاپای عروسک بی چهره ای که اکنون توسط خواهران خواجه ساخته می شود معرف فرهنگ و نماد باورها و اعتقادات و رسوم مردم منطقه بوده است. تمام المانهای فرهنگی و اعتقادی مردم منطقه در عروسک پیاده شده و آروسک قصه های قشنگی برای گفتن و شنیدن دارد. هرچند این عناصر فرهنگی در نگاه اول اصلا ملموس و قابل درک نیستند و تنها وقتی به بیننده منتقل می شوند که کسی قصه آن را بلد باشد و تعریفش کند.
تیم انجیلو در تلاش است تا المان های فرهنگی منطقه را پیدا کرده و آنها را معرفی کند. همیشه برای هدیه دادن به دوستان و آشنایان دچار همان تردیدها می شویم که چی بهتره که بخریم. ما به شما پیشنهاد می دهیم که فرهنگ را هدیه دهید. شما می توانید نه تنها عروسک ها بلکه داستان پشت آنها را هم هدیه دهید.
می توانید وقتی به منزل دوستی می روید یک هدیه ماندگار برایش ببرید که هربار با دیدن آن به یاد شما بیفتد. آروسک برای این منظور بهترین گزینه است. شما می توانید با هدیه دادن این محصولات در گسترش فرهنگ نقش ایفا کنید. با بیان داستان پشت عروسک برای دوستتان او را هم تشویق می کنید تا این المان های فرهنگی را بشناسد و به این ترتیب در زنجیره ارزشی که تیم انجیلو می سازد سهیم باشید.
ما عروسکهای بی چهره را در دو سایز برای شما آماده کرده ایم . برای گزینش یک هدیه مناسب به فروشگاه ما سر بزنید.