گلیم چیست ؟

نام گلیم را همه ما شنیده ایم. به طور کلی و عمومی همه ما تقریبا می دانیم گلیم چیست . گلیم نوعی فرش است که به عنوان زیرانداز استفاده می شود. اما کمتر کسی هست که دقیقا بداند گلیم چیست . یا از کاربرداهای گلیم آگاه باشد. گلیم دست بافته ای است که از جاجیم بیشتر و از فرش کمتر پرز دارد. گلیم هم مانند جاجیم از هنرهای دستی و اصیل ایرانی است که معمولا توسط زنان روستایی و عشایری و از پشم حیوانات اهلی بافته می شود. گلیم ها گاهی اوقات مخلوطی از پشم گوسفند و موی بز هستند. امروزه گلیم ها با نخ پنبه ای و حتی با نخ های مصنوعی مانند آکرلیک و همچنین با رنگهای شیمیایی هم بافته می شوند. گلیم حاصل به هم بافته شدن نخ های تار و پود است که معمولا تار آن پنبه و پشم و ابریشم و پود آن از پشم و ابریشم تهیه می شود.
گلیم هم مانند قالی توسط دارهای عمودی و افقی بافته می شود اما نسبت به قالی به تجهیزات و ابزار کمتری نیاز دارد.

گلیم چیست و چگونه بافته می شود؟

در پارگراف بالا تا حدودی متوجه شدیم که گلیم چیست . حالا به طور مختصر به روشهای بافت گلیم اشاره می کنیم. به طور کلی گلیم های ایرانی به دو روش پودگذاری و پودپیچی بافته می شوند. در روش پودگذاری فقط از نخ های تار و پود برای بافتن استفاده می شود. نخ های تار همانی هستند که به اصطلاح به آنها چله می گویند. در این روش نخ های پود از پایین و بالای نخ های تار رد می شوند. نخ های پود رنگی هستند و نقش های مختلفی را روی گلیم ایجاد می کنند. به این نوع گلیم ها، گلیم های ساده یا تخت می گویند. به دلیل اینکه این گلیم ها پشت و رو ندارند و می توان از هر دو طرف آنها استفاده کرد به آنها دورو هم گفته می شود.
روش بعدی روش پودپیچی است که در آن علاوه بر تار و پود از یک پود نازک دیگر هم استفاده می شود به طوریکه پودها از وسط تارها عبور می کنند و سپس پود نازک از وسط آنها رد می شود. سپس آنها را مانند قالی با شانه آنقدر می کوبند تا تارها با پودها کاملا درگیر شده و یک بافت یکدست ایجاد شود. این روش بسیار به روش بافت قالی شبیه بوده و از این رو یک حدواسط بین گلیم بافی و قالی بافی به شمار می رود.

انواع گلیم

گلیم های ایرانی با طرح ها و نقش های زیادی بافته می شوند. این طرح ها و نقش ها یا در اشکال هندسی مثل لوزی، سه گوش، چهارگوش و شش گوش یا در انواع گل، انواع بوته، ترمه، انواع حیوانات اهلی و درنده و غیره بافته می شوند. بیشتر گلیم های ایرانی در شیراز، مشهد، کردستان، یزد، اردبیل، کرمان، بلوچستان، آذربایجان و همچنین در استان ما گلستان بافته می شوند.
گلیم های مناطق مختلف ایران در دسته بندی های لری، خمسه، سنه، هرسین، افشار، پارچه ای، زرند، بلوچ، قشقایی، پارچه ای و ترکمنی قرار می گیرند.

کاربردهای گلیم

بافت گلیم از قدیم در کشورمان ایران رواج داشته است. اما گلیم در کشورهای دیگر از جمله افغانستان، پاکستان، چین و هند و حتی در سایر نقاط خاورمیانه هم بافته می شود. انسان از زمانهای دور از پوست حیوانات برای گرم کردن و به عنوان زیرانداز استفاده می کرده است. اما کم کم مردم ریسیدن پشم را یاد گرفتند و فهمیدند که می توانند با پشم گوسفندان و تبدیل آنها به نخ و سپس بافتن نخ ها به یکدیگر، از وسایل دیگری برای گرم کردن یا به عنوان زیرانداز استفاده کنند.
گلیم از قدیمی ترین صنایع دستی است که مردم توانستند ببافند و تاریخچه آن به به طور تقریبی و نه دقیق به ساکنان فلات ایران و دشتهای همجوار آن برمی گردد. نمونه ای از بافت های اولیه توسط انسان به دست آمده که مربوط به ۸۰۰۰ سال پیش است. با این وجود تاریخچه دقیق بافت گلیم مشخص نیست ولی قدیمی ترین گلیم بافته شده در مصر باستان کشف شده است. سابقه گلیم از قالی بیشتر بوده و قالی نوع تکامل یافته ی گلیم است.
تمامی گلیم ها مانند قالی بر روی دار بافته می شوند و کاربرد آنها در هر منطقه جغرافیایی متفاوت بوده است.
امروزه فقط از گلیم به عنوان زیراندازی که بیشتر جنبه تزئینی داشته باشد استفاده می شود. گلیم به زیبایی منازل کمک زیادی می کند و باعث روح بخشیدن به محیط می شود. اما در قدیم گلیم بسیار کاربردی تر بوده است. طوریکه حتی گاهی از گلیم به عنوان نمکدان استفاده می کردند. نمک و سایر خوراکی های رطوبتی را داخل گلیم هایی که مخصوص نگهداری مواد غذایی بافته شده و از بالا بلند و باریک بودند، می ریختند تا سالم بماند.
کاربرد دیگر گلیم بخصوص برای عشایر، استفاده از آن به عنوان خورجین یا جل اسب بوده است. مواد غذایی را داخل خورجین بافته شده از گلیم قرار داده و برای حمل و نقل روی اسب می انداختند. در بعضی از مناطق عشایری از گلیم به عنوان نوار چادر هم استفاده می شده است اما عمده کاربرد گلیم همان زیرانداز یا فرش است.
در بعضی از طوایف کرد و بلوچ ایرانی، از گلیم های مربعی بافت حتی به عنوان سفره هم استفاده می شده است. گلیم به عنوان سجاده و جوال هم کاربرد داشت. جوال کیسه ای بود که به دیوار آویزان کرده و برای نگهداری وسایل از آن استفاده می کردند.

در آینده گلیم های دستبافت زنان روستاهای گلستان به فروشگاه اینترنتی انجیلو اضافه خواهد شد و شما می توانید این هنر بومی را با اطمینان خرید کنید.