شپشک برنج چیست؟ چرا برنجم پر از حشره شد؟

حتما برای شما هم پیش آمده که یک روز که برای برداشتن برنج و پختن آن به ظرف یا کیسه برنج مراجعه کرده اید ناگهان با حشرات ریز و سیاهی مواجه شده اید که در حال راه رفتن در لابلای دانه های برنج هستند. اگر دفعه اولی باشد که با این صحنه مواجه می شوید، احتمالا می ترسید یا نگران می شوید یا حتی شاید فکر کنید که برنج شما خراب شده و دیگر قابل مصرف نیست.
اما نه! نگران نباشید. این حشرات ریز شپشک برنج هستند و کاملا برای انسان بی ضررند. شپشک ها نمی توانند در بدن انسان بیماری یا عفونتی را ایجاد کنند. اما اگر برطرف نشوند می توانند به برنج مصرفی ما آسیب بزنند زیرا این شپشک ها سوراخهای ریزی در سطح برنج ایجاد کرده و باعث خرد شدن آن می شوند. نام علمی این حشره سیتوفیلوس اوریزائه است که ما در فارسی به آن شپشک برنج یا آفت می گوییم. این آفتها از برنج و حبوبات به عنوان تغذیه خود استفاده می کنند.
البته شپشک فقط مختص برنج نیست و می تواند به مواد غذایی دیگر مانند گندم و حبوبات هم حمله کند. اما چرا ما معمولا آن را در برنج مشاهده می کنیم؟
چون معمولا برنج کالایی است که در اکثر منازل به مقدار انبوه تری نسبت به حبوبات و سایر غلات نگهداری می شود. خیلی از مردم برنج مصرفی سالانه خود را یکجا خریداری می کنند و برنج مدت بیشتری را در فضای منزل و احتمالا در یک کیسه یا ظرف دربسته باقی می ماند و از این رو کم کم دچار آفت می شود.

شپشک برنج چه شکلی است؟

گفتیم که شپشک از نظر سلامتی خطرناک نیست اما وجود آن در برنج می تواند در تمیزکردن و پخت برنج مشکل ایجاد کند. همچنین اگر برطرف نشود ممکن است بعد از مدتی به مواد غذایی دیگر و سایر نقاط منزل نیز حمله کنند و تمام خانه پر از این حشرات ریز موذی بشود. زیرا شپشک ها بسیار سریع رشد می کنند و در طول روز می توانند به طور میانگین تا ۴ تخم هم بگذارند به همین علت است که اگر چندتا شپشک هم در برنج دیده شود بعد از مدت کوتاهی تمام برنج پر از شپشک می شود.
شپشک از دور شبیه به مورچه است ولی اگر از نزدیک به آن دقت کنیم اندازه آن بین ۲ تا ۴ میلیمتر، کوچکتر از مورچه و دارای دماغ دراز و رنگ مشکی متمایل به قهوه ای همراه با لکه های قرمز هستند. شپشک ها بین ۶ تا ۸ ماه عمر می کنند و گاهی به شکل کرم یا پروانه هم هستند.
هر شپشک بالغ می تواند با تخمگذاری ۳۰۰ تا ۴۰۰ لارو تولید کند. لاروها بعد از ۳ تا ۴ روز از تخم خارج می شوند و ابتدا به شکل شفیره هستند و بعد از مدت یک تا دوهفته به یک شپشک بالغ تبدیل می شوند. لاروها پا ندارند و رنگ آنها متمایل به شیری است. شپشک های بالغ می توانند پرواز کنند و مانند خیلی از حشرات دیگر جذب نور می شوند ولی مانند بعضی از حشرات نیش نمی زنند. به شپشک برنج جوجوی برنج هم گفته می شود.

چکار کنیم تا برنجمان شپشک نزند؟

از قدیم گفته اند پیشگیری بهتر از درمان است پس بهتر است قبل از هر چیز بدانیم که اصلا چکار کنیم تا برنج دچار شپشک و آفت نشود و بعد به این بپردازیم که با وجود مراقبت ها اگر باز هم دچار این مشکل شدیم چطور با آن مبارزه کنیم.
اگر شما هم از آن دسته کسانی هستید که برنج را در حجم بالا خریداری می کنید حواستان باشد که برنج را در جای خیلی گرم قرار ندهید و حتما مقداری از آن را که قرار است استفاده کنید در یک ظرف شیشه ای یا پلاستیکی دردار ریخته و در جای خنک تری قرار دهید زیرا اگر برنج در کیسه و به مدت طولانی بماند احتمال اینکه شپشک بزند بیشتر است.
آفت ها و کرم های برنج گرما و رطوبت را دوست دارند. پس خیلی بدیهی است که برنج را در جاهای گرم یا خیلی مرطوب قرار ندهیم. بهتر است برنج را در کیسه های پارچه ای نگهداری کنید و این کیسه ها را با فاصله از دیوار یا زمین قرار دهید. کیسه های برنج نباید روی هم چیده شوند و بهتر است طوری قرار گیرند که هوا در بین آنها جریان داشته باشد.
البته بد نیست که برنج مصرفی را به اندازه ای خریداری کنیم که زود تمام شود. انبار کردن برنج در حجم زیاد یکی از راههای ورود شپشک به برنج است.
روش بعدی برای جلوگیری از شپشک زدن برنج این است که از همان ابتدا چیزهایی که شپشک از آنها بدش می آید را لای برنج قرار دهیم. در زیر به تعدادی از این موارد اشاره می کنیم.

– نمک از آن دسته موادغذایی است که می تواند شپشک را فراری دهد. ولی از طرفی این عیب را هم دارد که ممکن است برنج را در طولانی مدت خرد کند. اگر می خواهید بعد از پاکسازی هم خیالتان از ورود مجدد شپشک به برنج راحت باشد می بایست مقدار کمی آرد را با نمک مخلوط کنید به طوریکه مقدار آرد دو برابر نمک باشد. بعد مقداری آب به این مواد اضافه کنید تا شبیه به خمیر شود. خمیر را با دست ورز داده و با آن گلوله های خمیری بسازید. گلوله های خمیری را بعد از اینکه خوب خشک شدند لابلای برنج قرار دهید. گلوله های خمیر باید حتما با گذاشتن زیر آفتاب یا روی بخاری کاملا خشک شوند وگرنه رطوبت آنها هم عاملی برای جذب شپشک می شود.
– گذاشتن برگ سیر هم در لابلای برنج توصیه شده است. چون شپشک برنج بوی سیر را دوست ندارد.
– بهترین گزینه برای قرار دادن لای برنج برگ بو یا برگ گردو است. بوی این برگها حشرات را فراری می دهد.
– جالب است بدانید که قوطی کبریت را هم می توان داخل گونی برنج قرار داد. شپشک ها از بوی گوگرد متنفر هستند و با این کار پراکنده می شوند.
– فلفل چیلی و تند هم از مواردی هست که شپشک را فراری می دهد. اما بهتر است آن را داخل پارچه ای پیچیده و بعد لای برنج قرار دهید.
– می توان برای دور کردن شپشک از برنج، مقداری میخک هم درون آن قرار داد. گذاشتن میخک درون کابینت ها یا قفسه های آشپزخانه هم می تواند از ورود شپشک به برنج جلوگیری کند.

با شپشک برنج چکار کنم؟

حالا که در مورد شپشک برنج اطلاعات بیشتری به دست آوردیم می دانیم که برنجی که دچار آفت یا کرم شده خراب نیست و نباید آن را دور ریخت. برای رفع شپشک برنج بهترین کار این است که برنج را از داخل کیسه بیرون آورده و در سایه پهن کنیم. ممکن است شنیده باشید که برنج باید در زیر نور آفتاب پهن شود. اما نه. برنجی که در زیر آفتاب پهن شود شکسته و خرد می شود و شاید بعد از آن فقط به درد شله زرد بخورد.
پس برنج را در سایه پهن کنید. اگر در کنار جایی که برنج را قرار داده اید یک پنکه قرار دهید، بهتر است چون باد پنکه شپشک برنج را پراکنده می کند. البته این کار را حتما در حیاط یا فضای باز انجام دهید تا شپشک ها در خانه پخش نشوند.
مورد آخر استفاده از قرص برنج است که در انجیلو به هیچ وجه آن را توصیه نمی کنیم. زیرا باعث مسمومیت و حتی مرگ می شود. ولی در صورت استفاده از قرص برنج آن را درون چند لایه دستمال کاغذی و پلاستیک بپوشانید و یا درون قوطی کبریت قرار دهید.

شپشک برنج از کجا می آید؟

برنج قبل از اینکه به منزل ما بیاید مراحل زیادی را سپری کرده و از زمین کشاوری به کارخانه شالیکوبی رفته است. بعضی از عواملی که باعث ایجاد شپشک در برنج می شوند به ما مرتبط نیستند و به روش خشک کردن و نگهداری برنج در شالیکوبی برمی گردند.
برای آگاهی از این امر باید ابتدا بدانیم که نوع خشک کردن و فرایند تولید برنج چه تاثیری در آفت زدن یا نزدن آن دارد. پس کمی به عقب تر و سر زمینهای شالی می رویم تا ببینیم که چطور تخم های ریز آفتها به دانه های برنج منتقل می شوند. غلات گاهی دچار آفت می شوند. این آفتها به شکل تخم های ریزی هستند که برای رشد و تکثیر به گرما و رطوبت نیاز دارند. این تخم های ریز با چشم دیده نمی شوند ولی ممکن است همراه با شلتوک به کارخانه شالیکوبی منتقل شوند. در کارخانه شالیکوبی شلتوک ها حرارت می بینند تا خشک شوند. این عملیات خشک کردن که توسط دستگاهی به نام فر انجام می شود باید انقدر شالی را خشک کند که رطوبت آن از ۸ درصد بالاتر نرود. این عملیات هزینه بر است و ممکن است توسط برخی از تولیدکنندگان به درستی انجام نشود.

چرا برنجم را از انجیلو بخرم؟

با این توضیحات متوجه شدیم که اگر برنج از همان ابتدا خوب خشک شود خیلی دیرتر شپشک می زند. ما در تیم انجیلو با آگاهی از این نکات سعی می کنیم برنج مرغوب و باکیفیت را به دست شما برسانیم. برنج دمسیاه گلستان از شالیکوبی های معتبری تهیه شده است که این اصول را در کارشان رعایت می کنند. برای سفارش و خرید آن به فروشگاه بروید.