آیا یک بیمار دیابتی می تواند عسل بخورد ؟

یکی از چالشی ترین مباحثی که در زمینه عسل وجود دارد این است که آیا یک بیمار دیابتی می تواند عسل بخورد ؟ اصلا عسل برای دیابت مضر است یا مفید؟ آیا بیمار دیابتی با مصرف عسل نسبت به سایر شیرین کننده ها می تواند تغییری در میزان بالا رفتن قند خون خود حس کند؟
با ما در انجیلو همراه باشید تا اول ببینیم دیابت چیست؟ بعد بفهمیم مصرف شیرین کننده ها چطور باعث تغییر در میزان قندخون می شود تا بعد بتوانیم با خیال راحت در مورد این جمله اظهارنظر کنیم که آیا یک بیمار دیابتی می تواند عسل بخورد یا نه؟

دیابت دقیقا چیست؟

تمام سلولهای بدن از سلولهای مغز تا سلولهای ماهیچه و بقیه، سوخت مورد نیاز خودشان را از طریق گلوکز تامین می کنند. حالا دیابت یعنی اختلال در سوخت و ساز گلوکز. بعد از استفاده از کربوهیدراتها یا قندها سطح گلوکز در خون افزایش پیدا می کند. بدن انسان این افزایش را با ترشح هورمون انسولین جبران می کند. انسولین به سلولهای ماهیچه و کبد دستور می دهد تا گلوکز را به صورت گلیکوژن در خود ذخیره کنند و به عنوان سوخت برای تامین انرژی در مواقع نیاز از آن استفاده کنند.
در یک بیمار دیابتی این چرخه طبیعی، مختل می شود. در دیابت نوع یک انسولین یا اصلا ترشح نمی شود و یا خیلی کم ترشح می شود. در دیابت نوع دو، انسولین ترشح می شود اما بدن آن را پس می زند و اجازه نمی دهد تا گلوکز توسط سلولها جذب شود.
پس در بیماران دیابتی کارکرد هورمون انسولین در بدن کم شده و گلوکز خون افزایش پیدا می کند که ممکن است باعث ایجاد نوسانات شدید قندخون شود.
آیا عسل دیابت را درمان می کند؟
خیر. هیچ نوع عسلی حتی خالص ترین و طبیعی ترین عسل هم خاصیت درمانی برای بیماری دیابت ندارد. در این مقاله می خواهیم به این برسیم که آیا یک بیمار دیابتی می تواند عسل بخورد یا نه ؟ برای پاسخ به این سوال بهتر است از همان ابتدا بگوییم که اگر شنیده اید که عسل درمانی برای بیماری دیابت ارائه می دهد کاملا اشتباه است. دیابتی ها فقط می توانند در مقدارهایی کاملا مشخص و استاندارد عسل مصرف کنند و این عسل در بهترین حالت تنها می تواند قندخون آنها را در مقایسه با سایر شیرین کننده ها به میزان کمتری افزایش داده و نوسانات شدید قند خون را کاهش دهد.

آیا عسل مخصوص برای بیماران دیابتی وجود دارد؟

این از نظر علمی صحیح نیست که بگوییم عسلی مخصوص به دیابت وجود دارد اما در کل عسل های طبیعی تازه و خام از جمله عسل کنار، عسل آویشن، عسل اقاقیا، عسل نمدار و عسل های چندگیاه کوهستان برای بیماران دیابتی بهترند. عسل طبیعی عسلی است که زنبور برای ساخت آن صرفا از شهد گلها تغذیه کرده باشد و معمولا چنین عسلی ساکارز زیر سه درصد، پرولین بیشتر از ۳۰۰ و دیاستاز بالای ۱۲ داشته و تمامی این عددها باید در یک آزمایشگاه معتبر به دست آمده باشند.
در مجموع می توان گفت تمام عسل های طبیعی برای دیابتی ها قابل استفاده هستند اما حتی از یک عسل طبیعی هم یک فرد دیابتی فقط می تواند روزانه یک تا دو قاشق غذاخوری بخورد نه بیشتر.
در بین تمامی عسل های طبیعی که وجود دارد عسلهایی که شاخص گلیسمی پایین تری دارند برای دیابت مناسب ترند. عسل هایی مثل عسل کنار، عسل زول و عسل آویشن شاخص گلیسمی پایین تری دارند و گزینه های مناسب تری برای یک بیمار دیابتی به شمار می روند.

شاخص گلیسمی چیست؟

شاخص گلیسمی عددی است که نشان می دهد پس از مصرف هر ماده غذایی میزان قندخون چه مقدار افزایش پیدا می کند. شاخص گلیسمی در سه دسته ی پایین (کمتر از ۵۵) ، متوسط ( ۵۵ تا ۷۰ ) و بالا ( بیشتر از ۷۰) طبقه بندی می شود. مواد خوراکی با شاخص گلیسمی پایین تر گلوگز خود را خیلی کندتر آزاد می کنند و هرچه این شاخص بالاتر رود سرعت آزادسازی گلوکز در بدن بیشتر می شود. این موضوع نشان می دهد که کربوهیدرات موجود در ماده غذایی با چه سرعتی به گلوکز تبدیل می شود و طبیعتیا مواد غذایی با شاخص گلیسمی پایین تر اثرات مخرب کمتری بر میزان قندخون دارند و قندخون را کمتر افزایش می دهند.
شاخص گلیسمی در عسل ها بر اساس جداول بین المللی بین عدد ۳۲ تا ۸۷ بوده و برای هر عسل بستگی مستقیمی به نوع گلی دارد که زنبور از آن تغذیه کرده است که این امر نشاندهنده تفاوت در گلها و گیاهان مناطق مختلف است. در حالت کلی می توان گفت شاخص گلیسمی به نسبت بین فروکتوز و گلوکز در عسل بستگی دارد و هرچه این نسبت بیشتر باشد، شاخص گلیسمی آن کمتر است. در بین عسل های طبیعی شاخص گلیسمی برای عسل اقاقیا ۳۲، عسل نمدار ۵۵، عسل کلزا ۶۴ ، عسل شبدر ۶۹، عسل های معمولی ۵۸ و عسلک ۸۹ اعلام شده است. در مجموع عسل های خام که حرارت ندیده اند در مقایسه با عسل های تغذیه ای شاخص گلیسمی پایین تری دارند.

آیا همه قندهایی که وجود دارند همگی به یک میزان قندخون را افزایش می دهند؟

قطعا خیر. قندهای مختلف به میزان متفاوتی ممکن است قندخون را افزایش دهند و این میزان تحت تاثیر میزان گلوکز موجود در آنهاست. شاید برای شما هم این سوال پیش بیاید که آیا وقتی من عسل می خورم قند خونم افزایش پیدا می کند؟ قطعا بله چون عسل یک ترکیب اشباع از قندهاست و قطعا قند خون را افزایش می دهد. اما مزیت عسل نسبت به سایر شیرین کننده ها این است که عسل نسبت به سایر شیرین کننده ها مثل شکر یا آردها قندخون شما را به میزان کمتری بالا می برد.

آیا درست است که بگوییم عسل هایی که فقط فروکتوز دارند برای دیابتی ها بدون مشکل هستند؟

خیر. مزیت عسل صرفا فروکتوز بالا نیست. چه بسا فروکتوز خالص و خیلی زیاد هم تاثیرات منفی زیادی همچون مقاومت به انسولین ایجاد می کند. مزیت عسل در تنوع قندهاست . تنوع قندهای مختلفی که هم انرژی زا بوده و هم گلیکوژن کبدی را تامین می کنند و هم یک سری ترکیبات مفید دارند که با اثرات آنتی اکسیدانی که از عوارض خطرناک دیابت هست جلوگیری می کنند.

آیا یک بیمار دیابتی می تواند عسل بخورد ؟ چه مقدار عسل برای دیابتی ها مجاز است؟

بله. یک بیمار دیابتی می تواند عسل بخورد . اما کنترل شده و در میزان کم. وقتی صحبت از عسل برای دیابتی ها به میان می آید بحث بر سر میزان مصرف است نه حذف عسل از برنامه غذایی. در هرحال نکته مهم کنترل میزان قندخون در افراد مبتلا هست و مصرف عسل و سایر شیرین کننده ها باید فقط در حدی باشد که قندخون را از حالت نرمال بالاتر نبرد.
در یک بیمار دیابتی با میزان قندخون بالا، تا زمانی که تعادل در میزان قندخون برقرار نشده به هیچ وجه نباید از هیچ نوع عسلی استفاده کنند.
میزان مجاز عسل برای بیماران دیابتی در حدود یک تا دو قاشق غذاخوری به طور روزانه است. یعنی باید حدود ده درصد از کالری مورد نیاز بدن شما توسط کربوهیدراتها تامین بشود. از آنجایی که عسل مزیت بالاتری نسبت به شیرین کننده هایی مثل شکر و نبات و قند دارد می تواند انتخاب بهتری برای بیماران دیابتی باشد.
اولین مزیت عسل این است که تنوع قندها در آن برقرار است. این تنوع قندها باعث می شود که وقتی یک واحد عسل را مصرف می کنید علاوه بر اینکه سریعا انرژی بدن شما را تامین می کند باعث می شود که در بلندمدت سیر بمانید. شکر و قندی که ما برای شیرین کردن چای استفاده می کنیم یک کالری خالص هستند. یعنی تنها از مولکول ساکارز تشکیل شده و هیچگونه ویتامین و مواد معدنی ندارند اما در عسل مقادیر قابل ملاحظه ای از ویتامین ها و عناصر معدنی و ترکیبات پلی فنولی وجود دارد. در بعضی از عسل ها حتی ترکیبات شبه انسولین و پیش ساز انسولین وجود دارد که این ترکیبات باعث می شوند تا میزان قندخون شما نسبت به سایر شیرین کننده هایی مثل قند و شکر به میزان کمتری افزایش پیدا کند.
نکته دیگری که در مورد عسل وجود دارد نسبت یک به یک فروکتوز به گلوکز است که باعث می شود تا بهترین نسبتی باشد که به محض اینکه عسل را میل می کنید به سرعت جذب خون شود و توسط کبد به کربوهیدارت پلی ساکاریدی مثل گلیکوژن ذخیره شده و سریعا قندخون را کاهش دهد.
پس بهتر است که افراد دیابتی عسل را جایگزین شیرین کننده های مصنوعی و مضری مثل شکر، نوشابه و قند کنند. زیرا عسل از عوارض و خطرات دیابت بر روی سیستم قلب و عروق، کلیه ها، کبد، چشم و مغز جلوگیری می کند.
به عنوان نتیجه گیری باید گفت عسل تنها می تواند به عنوان یک جایگزین مناسب برای قند و شکر درنظر گرفته شده و مصرف بیش از حد آن نه تنها برای دیابتی ها بلکه برای افراد سالم هم خطرآفرین باشد. درهرحال فراموش نکنید که اگر خودتان یا یکی از اعضای خانواده شما درگیر بیماری دیابت هستند، حتما قبل از اضافه کردن عسل در برنامه غذایی با پزشک مشورت کنید.